Nad drogą - Krzywe

Jeśli chodzi o nazwę miejscowości, o której dziś będzie kilka słów, to w Polsce jest przynajmniej 16 wsi o nazwie Krzywe. Jedna z nich leży we wschodniej części Pogórza Dynowskiego, w powiecie brzozowskim. 

Wieś położona jest pomiędzy dwoma wzniesieniami, porośniętymi lasem. Przez wieś obok drogi płynie mała rzeczka, zmieniająca się często w rwący potok. 

Najstarsze źródła, w  których wymienia się wieś pochodzą z 1552 r. Sama nazwa wsi pochodzi od ukształtowania terenu i krzywej drogi biegnącej przez wieś. 

Na stromym wzniesieniu w centralnej części wsi stoi drewniana świątynia. Wybudowano ją w 1759 r. jako grekokatolicką, pod wezwaniem Zaśnięcia Bogarodzicy. Przebudowy w 1872 i 1971 r. zatarły jej cechy stylowe. Większość mieszkańców przeszła na obrządek łaciński już końcem XIX w., mniej niż 10% pozostała przy grekokatolicyzmie. Po wysiedleniach z 1947 r. świątynia przeszła na użytkowanie parafii rzymskokatolickiej w Dydni. W 1965 r. została przymusowo zamknięta, jednak w 1971 r. siłą otwarli ją na powrót mieszkańcy. 

Świątynia jest orientowana o konstrukcji zrębowej, dwudzielna. Do kwadratowego prezbiterium przylega od południa zakrystia - nad wejściem do niej napisy z datami budowy i odnowienia cerkwi. Do nawy, od zachodu przylega przedsionek, o wyjątkowej konstrukcji sumikowo- łątkowej - to prawdziwa rzadkość. 

Nad prezbiterium i nawą wspólny, jednokalenicowy dach, zwieńczony wysmukłą wieżyczką z latarnią, nad przedsionkiem dach jest niższy. Wszystkie dachy kryte są blachą. Ściany są szalowane pionowymi deskami, z gzymsem arkadkowym, dolne części zrębu osłania fartuch. 

Wewnątrz stropy płaskie. Całe wnętrze obito płytami, zasłaniającymi ślady polichromii iluzjonistycznej z XIX wieku. Wyposażenie jest współczesne, szczególną uwagę zwracają płaskorzeźbione sceny z Nowego Testamentu na ścianach i stropie prezbiterium i ciekawa prosta Droga Krzyżowa. Są to dzieła miejscowego artysty, Henryka Cipory. 

Do poczytania!

Witryłów

Pogórze Dynowskie, zwłaszcza jego wschodnia część obfituje w miejscowości, które do czasów II wojny światowej zamieszkane były głównie przez ludność pochodzenia rusińskiego, co za sobą pociągało to, że budowano w nich cerkwie. 

Jedną z takich wsi jest Witryłów, położony tuż nad Sanem. Wieś lokowano w początkach XVI wieku w ziemi sanockiej ówczesnego województwa ruskiego. Końcem XVIII wieku należał do Apolinarego Dydyńskiego, by w XIX wieku zmieniać właścicieli najpierw Boguszowie sprzedali wieś Falkowskim, później w wyniku małżeństwa stał się własnością Kozłowskich. W 1906 r. majątek odkupił Franciszek Trzciński herbu Rawicz, by w 1920 r. sprzedać go Dwernickim, którym wieś odebrała reforma rolna z 1944 r. wprowadzona przez komunistyczne władze. 

10 września 1946 r. wieś została napadnięta przez sotnię UPA "Kryłacza". Zorganizowana samoobrona nie pozwoliła na zdobycie miejscowości, jednak napastnicy spalili 56 domów i zabudowań gospodarczych, w tym dwór Dwernickich. Zamordowano też brutalnie 7 osób, kilkanaście zostało rannych.

Jadąc w stronę Sanu, w kierunku kładki pieszej nad Sanem, niemalże na samym końcu wsi, na wzniesieniu nad drogą znajduje się mała cerkiew. Wychodząc od poziomu drogi i parkingu, pierwsze co możemy zobaczyć, to okazała grota Matki Bożej otoczona z dwóch stron ciągami schodów, które wyprowadzają nas na właściwy poziom świątyni. 

Cerkiew grekokatolicką pod wezwaniem św. Michała wybudowano w 1812 r. jako filialną dla parafii w Końskim. Jest to budowla orientowana, o konstrukcji zrębowej, pozornie dwudzielna, szalowana pionowymi deskami. Prezbiterium z przylegającą od północy zakrystią i szersza nawa z wydzielonym wewnątrz babińcem. Jednokalenicowy dach z blachy kryje obie części świątyni. Na szczycie mała wieżyczka nad nawą ze ślepą latarnią. Od zachodu jest jeszcze mały przedsionek konstrukcji szkieletowej.  

W babińcu i w prezbiterium stropy płaskie, w nawie ciekawa pozorna kopuła z listwami imitującymi żebrowanie. Spotkałem się też z informacją, że początkiem XX wieku cerkiew przeszła przebudowę, w czasie której min. zlikwidowano istniejącą kopułę. 

Wewnątrz z pierwotnego wyposażenia zachował się tylko obraz Matki Bożej z dzieciątkiem, a także nietypowy, dwu stronnie polichromowany krzyż - na jeden ze stron jest Chrystus wiszący na krzyżu, na drugiej Chrystus złożony do grobu. Część elementów wyposażenia została przeniesiona do Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku.

Niszczejące polichromie na ścianach zostały zasłonięte drewnianymi płytami z powodu braku funduszy na odnowienie. Podobnie też zasłonięto datę budowy świątyni na nadprożu drzwi do zakrystii. 

Po 1947 r. świątynia została opuszczona i zaczęła niszczeć. Przez pewien czas pełniła zadanie domu katechetycznego. Wreszcie w 1982 r. na koszt mieszkańców przeprowadzono remont i od tamtego czasu pełni zadania kościoła filialnego, służąc mieszkańcom. Wokół świątyni znajduje się stary cmentarz (dalej wykorzystywany), na którym znajduje się kilka ciekawych nagrobków. 

A taki widok na wiosnę można zobaczyć z parkingu pod kościołem.

Do poczytania!