Pustelnia św. Jana z Dukli - Trzciana

Życie pustelnicze zawsze pociągało ludzi, którzy w sposób szczególny chcieli się oddać Bogu. Anachoretyzm (to to się tak fachowo nazywa) jest prądem, który znajdujemy we wszystkich wielkich religiach świata. W chrześcijaństwie jest obecne od pierwszych wieków, gdy ludzie chcący poświęcić się życiu religijnemu, oddalali się (anachoreo) od skupisk ludzkich. Można powiedzieć, że jest to najstarsza forma życia zakonnego. 

Jadąc od Dukli w stronę przejścia granicznego w Barwinku w Trzcianie rzuca się w oczy drogowskaz - Pustelnia św. Jana z Dukli.

O początkach życia Jana nie wiemy zbyt wiele. Najprawdopodobniej urodził się w 1414 r. w Dukli,  w rodzinie mieszczańskiej. Jego rodzinny dom miał znajdować się w południowej części miasteczka, nazywanej Wyższym Przedmieściem. jego rodzice byli na tyle majętni, że Jan został posłany "na nauki", które prawdopodobnie odbierał na Akademii Krakowskiej. Zgodnie z XVII w. tradycją, po powrocie Jan spędził kilka lat jako pustelnik, w tym na wzgórzu Zaśpit pod Duklą. Po tych doświadczeniach wstąpił do zakonu Franciszkanów konwentualnych w Krośnie. Przed 25 lat życia zakonnego piastował wiele ważnych funkcji, będąc przełożonym min. całej kustodii (prowincji zakonnej). W 1463 r. prawdopodobnie wiedziony pragnieniem życia prostszego wstąpił we Lwowie do zakonu bernardynów, gdzie przeżył kolejne 21 lat. Cieszył się sławą wybitnego kaznodziei i spowiednika. Zmarł w opinii świętości w 1484 r. Jego kult wzmacniany rozlicznymi cudami doprowadził do beatyfikacji w 1733 r. Kilka lat później został ogłoszony patronem Korony i Litwy. Burzliwe czasy w historii doprowadziły do tego, że kanonizacja miała miejsce dopiero w 1997 r. w Krośnie.  

Obecnie na wzgórzu Zaśpit znajduje się poświęcony św. Janowi z Dukli kościół na puszczy. W sumie jest to już trzecia świątynia w tym miejscu. Pierwsza, murowana, powstała w 1769 r. z fundacji Marii Amelii Mniszchowej. Obok powstała też pustelnia. Niestety oba budynki spłonęły w 1883 r. Cztery lata później Cezary Męciński ufundował drugą, tym razem drewnianą świątynię.  

Obecną, neogotycką świątynię wybudowano w latach 1906-08 staraniem gwardiana dukielskiego klasztoru o. Ambrożego Ligasa. Projektantem był też bernardyn, o. Kamil Żarnowski.

Wewnątrz możemy podziwiać polichromię wykonaną przez sanockiego malarza Władysława Lisowskiego, która przedstawia sceny z życia św. Jana z Dukli. Neogotycki dębowy ołtarz został wykonany przez Kazimierza Konieczkowskiego ze Strzyżowa. 

Przed kościołem znajduje się taras widokowy, pod którym można zaczerpnąć źródlanej wody prosto ze źródła - to woda św. Jana, ponoć pomagająca w wielu schorzeniach, a już na pewno dająca ochłodę w gorące dni lata - jest pyszna!

Obok znajduje się drewniany dom pielgrzyma, w którym odbywają się różne serie rekolekcji. Domem, podobnie jak świątynią, opiekują się bernardyni z dukielskiego klasztoru.

Trochę poniżej kościółka znajduje się rekonstrukcja pustelni, w której mieszkał św. Jan z Dukli. Wśród różnych dewocjonaliów tam się znajdujących, chyba najciekawszy jest obrazek przedstawiający taniec śmierci wraz z wierszykami przypominającymi, że przed śmiercią nikt nie ucieknie.  

A tak na zakończenie - widoczek na Cergową z tarasu widokowego sprzed kościoła. 

Do poczytania!

Zieloniutki - Besko

Okolice Krosna to ciekawe miejsce na Podkarpaciu dla miłośników architektury i historii. Okolice drogi nr 28 na odcinku od Krosna do Sanoka to niegdyś pogranicze religii i kultur. Bo część miejscowości zamieszkana była przez Rusinów, wyznających grekokatolicyzm, z kolei inne to miejsca, gdzie mieszkali Polacy, będący katolikami rzymskimi. Jeszcze inne były zasiedlone przez ludność mieszaną, gdzie był i kościół, i cerkiew. Jedną z takich wsi, położonych przy DW 28, przy linii kolejowej 108 jest Besko. 

Pierwsze ślady osadnictwa na tym terenie sięgają czasów kultury łużyckiej, w czasie prac archeologicznych znaleziono przedmioty datowane na 400 rok przed Chrystusem. Od wczesnego średniowiecza tereny te zamieszkane były przez ludność mieszaną, polską i rusińską. Nazwa miejscowości wywodzi się od staropolskiego "boćko" - bocian.

Pierwszy raz nazwa w dokumentach pojawia się w 1419 r., gdy zatrzymał się tu król Władysław Jagiełło i wydał dokument, który wymienia nazwę Besko. W XV wieku miały tu miejsce sądy ziemiańskie, późniejsze dokumenty potwierdzają, że lokowane oficjalnie w 1523 na prawie ruskim Besko było istotnym ośrodkiem administracyjno- gospodarczym. W 1772 r. zostało zagarnięte przez Austrię, w 1863 r. powstańcy styczniowi wyruszający do walki ufundowali do kościoła obraz Matki Bożej Różańcowej. W 1884 r. przez Besko poprowadzono linię kolei transwersalnej. 

W maju 1915 r. przez wieś przetoczył się front krwawych walk wojsk rosyjskich i austriacko- niemieckich. Tragicznie we wsi rozpoczęła się II wojna. 9 września 1939 r. wkraczające wojska niemieckie zostały przywitane z radością przez ludność ukraińską, min. biciem w dzwony w cerkwi. Niemcy, przekonani, że jest to sygnał do ataku do nich, ostrzelali wieś a następnego dnia spacyfikowali ją, mordując mieszkańców, podpalając i wysadzając domy. Kolejne ciężkie walki miały miejsce we wrześniu 1944 r. podczas operacji dukielskiej, przynosząc straty mieszkańcom. Po 1944 r. ludność ukraińska została wysiedlona na tereny ZSRR, cerkiew została zniszczona po 1947 (niektóre publikacje podają rok 1953).

Parafia rzymskokatolicka w Besku powstała z fundacji króla Zygmunta III Wazy w 1594 r. Wtedy też wzniesiono pierwszy drewniany kościół, który jednak spłonął w 1605 r. Opisywany dziś kościół wybudowano już na innym miejscu, w 1755 r. z fundacji Jerzego Augusta Wandalina Mniszecha, marszałka nadwornego koronnego. 

Powstała budowla z drewna jodłowego łączonego w zrąb, orientowana, trójnawowa. Prezbiterium nieco mniejsze od nawy z zakrystią i kaplicą po bokach, zamknięte trójdzielnie. Dach jednokalenicowy, z dwiema wieżyczkami, przy czym ta nad prezbiterium ma sygnaturkę. Kościół pierwotnie kryty był gontem. 

W 1841 r. zbudowano klasycystyczną dzwonnicę parawanową, o dwóch kondygnacjach. Obecnie wiszą w niej 3 dzwony - największy jest z 1918 r. Przetrwał niemieckie rekwizycje w 1942 r., ponieważ na wieść o możliwym zaborze został ukryty. Dwa mniejsze wywieziono, obecne są powojenne. 

W 1893 r. kościół został powiększony, dobudowano wewnątrz chór muzyczny i instrument organowy. Polichromia figuralno- ornamentalna wewnątrz pochodzi z XIX wieku, częściowo przemalowana później. W 2015 r. odkryto malowane krzyże konsekracyjne z XVIII w. ich rówieśnikami są też barokowe obrazy św. Szczepana i św. Judy Tadeusza. Ołtarz główny oraz ołtarze boczne w stylu neorenesansowym pochodzą z 1889 r. i ufundowane zostały przez mieszkańców. Kolejna ważna przebudowa miała miejsce w 1930 r., gdy dobudowano kaplicę Męki Pańskiej i zmieniono krycie dachów na blachę. Początkiem lat 30 XX wieku rozpoczęto zbieranie środków na budowę nowej świątyni, jednak kryzys gospodarczy i dewaluacja zjadła zebrane środki. 

Po wybudowaniu i konsekracji nowej świątyni w 1996 r. stary kościół używany jest już tylko sporadycznie - nawet część wyposażenia (np. droga krzyżowa) została przeniesiona do nowego kościoła.

Do poczytania!