Światowe dziedzictwo - Brunary

Przy opisie niektórych zabytków pojawia się zapis, że dany obiekt jest wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Może warto wyjaśnić, o co chodzi. UNESCO to skrót od angielskiego United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization. (Nazwę można też przeczytać po łacinie - wychodzi wtedy "łączę się w jedno"). Jest to organizacja wyspecjalizowana przy Organizacji Narodów Zjednoczonych, której podstawowym celem jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, a także wzbudzanie szacunku dla praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię. Konstytucję UNESCO, powołującą organizację do istnienia, podpisano 16 listopada 1945 r. Rok później do UNESCO przystąpiła Polska. 

Lista Światowego Dziedzictwa to lista obiektów dziedzictwa kulturalnego i naturalnego o wyjątkowej wartości dla człowieka. Została ustanowiona w skutek konwencji, która weszła w życie w 1975 r. Do 2016 r. konwencję podpisało 192 państw z całego świata.

Na listę wpisane jest 1052 obiekty, w tym 814 budowli - stan z lipca 2016 r. Z Polski jest to 28 obiektów, w tym jeden przyrodniczy (Puszcza Białowieska), jeden mieszany (Park Mużakowski), cztery zespoły miejskie, dwie kopalnie soli (Wieliczka i Bochnia), obóz w Auschwitz, a reszta to pojedyncze obiekty. 

Jednym z polskich obiektów, wpisanych w ostatniej transzy, jest cerkiew grekokatolicka p.w. św. Michała w Brunarach, obecnie kościół rzymskokatolicki p.w. Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej.
Gdzie są te Brunary? W woj. małopolskim, w powiecie gorlickim, w gminie Uście Gorlickie. Jak tam trafić? Z Grybowa trzeba skręcić do Krynicy. Tuż przed Florynką należy skręcić w lewo. Po kilku kilometrach wprost przed sobą, w otoczeniu starodrzewia stoi drewniana świątynia.

Wieś została lokowana w XIV w. przez Kazimierza Wielkiego. Przez wieki była własnością biskupów krakowskich, bardzo dbających nie tylko o potrzeby cielesne mieszkańców. Cerkiew została wzniesiona prawdopodobnie w XVIII w. W 1831 r. została rozbudowana i gruntownie przekształcona: dobudowano nowe prezbiterium a stare włączono w nawę, wykonano nowe dachy i stropy płaskie.

Jest to cerkiew łemkowska w stylu północno- zachodnim, po przekształceniu czteroczęściowa: Można z zewnątrz wyróżnić trójbocznie zamknięte prezbiterium, nieco szersze dawne prezbiterium, nakryte obecnie wspólnym dachem z obszerną nawą oraz wieżę, obejmującą słupami babiniec. Ściany szalowane deskami. Dachy namiotowe, łamane, kryte gontem, z pokaźnymi, baniastymi hełmami.

Wewnątrz zachowała się polichromia ornamentalna oraz barokowy ikonostas z XVIII w. W 1831 r. został on przemalowany, ale w ostatnich latach przywrócono mu pierwotny wygląd.

Za ikonostasem znajduje się prestoł osłonięty baldachimem.

Nad carskimi wrotami inskrypcja, mówiąca o przebudowie (to tylna strona ikonostasu).

Na belce tęczowej, która znajduje się w miescu, gdzie zaczynało się dawne prezbiterium znajduje się krzyż wraz z przedstawieniami Matki Bożej i św. Jana. To właśnie w tym miejscu stał ikonostas przed przebudową.

W nawie znajdują się trzy ołtarze boczne, przy czym najciekawszy w kształcie jest ten obok ambony. Jest on barokowy, z ażurowego retabulum o ornamentyce winorośli, z malutką ikoną Piety.

Wspomniana Pieta - wizerunek bardzo rzadki w świątyniach wschodnich:

Jeszcze drzwi tabernakulum, z Chrystusem, Krzewem Winnym:

Po drugiej stronie w barokowym ołtarzu bocznym ikona Przemienienia Pańskiego:

Na ścianie południowej jest kolejny ołtarz barokowy, w którym znajduje się latynizująca ikona Opieki Bogarodzicy.

Na koniec jeszcze ciekawostka - podana za przewodnikiem. Wielki pająk oświetleniowy, zwisający w środku nawy, został ufundowany przez babkę Józefa Cyrankiewicza, wieloletniego premiera PRL, komunisty i ateisty.