Wojtek na trasie: Trzciana k. Dukli

Na początek trzeba coś zaznaczyć - otóż poprzedni tekst, jak i ten powstały na konkretne zamówienie. Otóż, jak ktoś może zwrócił uwagę, poprzedni tekst kończył się tym, że obecnie cerkwie w Zawadce Rymanowskiej, jak i w Trzcianie, znajdują się w jednej parafii. Otóż tak, jest to parafia p.w. Chrystusa Króla. Ojciec Ksawery, mój dobry znajomy, poprosił mnie, że skoro już tak jeżdżę po tych cerkwiach, to żebym też wpadł do Niego i obfotografował u Niego. No cóż, długo nie musiał nalegać. Oba teksty, wraz ze zdjęciami, mają trafić na stronę internetową Jego parafii.

Trzciana to wieś w dolinie Jasiołki, pomiędzy Duklą a Tylawą. Pierwsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1504 r. i mówi o miejscowości założonej na prawie niemieckim, na świeżym karczunku. Już cztery lata później pojawia się w dokumentach nazwa Thrzczana Walaska. Rejestr z 1581 r. wymienia w Trzcianie 12 dworzyszcz wołoskich, dworzyszcze sołtysie i cerkiew. Ówczesnym właścicielem wsi był Oktawian Gucci. Od końca XVI w. wieś pozostawała w rękach rodu Męcińskich. Na wzgórzu Zaśpit przebywały oddziały konfederatów barskich.

Podczas I wojny światowej mieszkańcy Trzciany sympatyzowali ze stroną rosyjską, za co spotkały ich represje ze strony władz austro-węgierskich. Część wsi została spalona, a kilka osób trafiło nawet do osławionego obozu koncentracyjnego w Thalerhofie.

W 1926 r. w nieodległej Tylawie wierni kościoła grekokatolickiego dokonali schizmy, przechodząc na prawosławie. Z najważniejszych przyczyn warto wspomnieć narastający patriotyzm ukraiński wśród duchowieństwa oraz wprowadzanie „nowinek” do liturgii, wcześniej nieznanych. W 1927 r. wieś zbiorowo przeszła na prawosławie.

W grudniu 1943 r. w pobliżu Trzciany oddział Armii Krajowej pod dowództwem F. Kochana Obłońskiego „Orskiego” zaatakował niemiecką kolumnę transportową, zdobywając broń i amunicję. Z kolei w lipcu 1944 r., w lesie w stronie Tylawy łemkowsko – radziecki oddział partyzancki Burdowa stoczył z Niemcami walkę, w której zginął jego dowódca. W odwecie za straty Niemcy rozstrzelali 20 zakładników, przywiezionych specjalnie z więzienia w Jaśle. Obecnie znajduje się tam tablica pamiątkowa. Na jesień 1944 r. przez wieś przetoczyły się działania wojenne związane z operacją dukielsko- preszowską.

W północnej części wsi, w kępie drzew nad Jasiołką, jakieś 300 m od głównej drogi stoi murowana cerkiew grekokatolicka p.w. Narodzenia Bogarodzicy, obecnie kościół parafialny p.w. Chrystusa Króla. Cerkiew powstała w II połowie XVII wieku i jest najstarszą murowaną świątynią tego typu na Łemkowszczyźnie. Jest to budowla orientowana (z sanktuarium zwróconym na wschód), trójdzielna. Od zachodu dobudowana kruchta. Budowla kryta blachą, nad sanktuarium mała makowica, nad nawą i wieżą banie z latarniami.

Wewnątrz ikonostas pochodzący z XIX w. namalowany przez Jana i Pawła Bogdańskich z Jaślisk. W ikonostasie wśród ikon namiestnych (największe ikony, znajdujące się na wysokości oczu) brakuje ikony chramowej (skrajna po prawej) – nawiązującej do wezwania cerkwi. Zamiast niej znajduje się ikona św. Dymitra. W ikonostasie, jako ikona świętego szczególnie czczonego (skrajna po lewej) znajduje się przedstawienie św. Mikołaja – motyw powszechny na Łemkowynie.

Na ścianach polichromia figuralna, przedstawiająca świętych Kościoła Wschodniego: Borysa, Gleba, Helenę, Konstantyna, Bazylego, Włodzimierza, Jana Złotoustego (Chryzostoma), Olgę.

Na sklepieniu nawy przedstawienie Sądu Ostatecznego, na stropie babińca pokłon pasterzy. W sanktuarium na sklepieniu wyobrażenie Boga Ojca, na ścianie wschodniej scena Śmierci na Krzyżu. Pośrodku sanktuarium stoi prestoł, na mensie namalowana ofiara Abrahama. Na prestole stoi tabernakulum, z postaciami ewangelistów.

W Trzcianie znajduje się także pustelnia św. Jana z Dukli, „Na puszczy”. Jak głosi legenda, Marii Amelii Mniszchowej, właścicielce Dukli, objawił się św. Jan we śnie, polecając wybudowanie w miejscu swojej pustelni kaplicy.

W 1769 r, w czasie Konfederacji Barskiej ufundowała murowaną kaplicę, która przetrwała do 1883 r., gdy spłonęła. W 1887 r. Cezary Męciński, właściciel Trzciany wybudował drewnianą kaplicę. Wkrótce jednak, z inicjatywy o. Ambrożego Ligasa, gwardiana dukielskiego, wybudowano murowaną, neogotycką kaplicę wg. projektu o. Kamila Żarnowieckiego, bernardyna. Miało to miejsce w 1908 r.