Gdzie tak na prawdę przebiega granica między Beskidem Niskim a Bieszczadami? Dla wielu ludzi wszystkie góry na wschód od Tatr to już Bieszczady. A przecież mamy Pogórze Spisko- Gubałowskie, Beskid Sądecki, Beskid Niski i dopiero za nim właściwe Bieszczady. Granica między dwoma ostatnimi regionami biegnie doliną Osławy. Jednocześnie ta rzeka była do II Wojny Światowej granicą między terenami zamieszkanymi przez Łemków a terenami Bojków. Sama dolina Osławy i jej okolice to tereny jeszcze łemkowskie, co najlepiej widać po architekturze cerkiewnej. Cerkwie znajdujące się na tym terenie należą do tzw. typu łemkowskiego północno- wschodniego.
Tego typu świątynie były budowane we wschodniej części osadnictwa łemkowskiego, od końca XVIII w. aż do początku XX w. Najczęściej były to budowle trójdzielne, niekiedy wydłużone przez zakrystię oraz przedsionek. Poszczególne części są równej wysokości, często kryte dachem jednokalenicowym, z okazałymi baniami nad każdą z części.
Turzańsk to jedna z wsi leżących w dolinach dopływów Osławy. Jej lokacja na prawie wołoskim, miała miejsce w 1514 r. na mocy przywileju wydanego przez starostę sanockiego, Mikołaja Kamienieckiego. Pierwsza wzmianka o cerkwi we wsi pochodzi z 1526 r. W 1657 r. wieś została spustoszona przez najazd wojsk węgierskich Jerzego Rakoczego. W czasie I Wojny przez wieś przebiegała dość długo linia frontu - poległych żołnierzy grzebano na cmentarzu 0.5 km powyżej cerkwi. Od listopada 1918 do stycznia 1919 r. wieś należała do Republiki Komańczańskiej. Tuż przed wojną we wsi było 135 domostw, większość przez grekokatolickich Rusinów. Po wojnie, w 1947 r., w ramach akcji "Wisła" wysiedlono ich, sprowadzając na ich miejsce polskich osadników.
Turzańska cerkiew powstała w latach 1801-03 i należy do typowych łemkowskich cerkwi typu północno- wschodniego. Osobno stojąca dzwonnica powstała prawdopodobnie w 1817 r. Świątynię remontowano min. w 1898 i w 1913 r. Po wysiedleniach była sporadycznie używana przez parafię rzymskokatolicką z Komańczy, aż do tzw. "akcji na cerkwie", gdy 10 sierpnia 1961 r. została zaplombowana przez władzę. W 1963 r. przekazano ją miejscowej społeczności prawosławnej.
Po wybudowaniu została poświęcona św. Michałowi Archaniołowi i to wezwanie nosi do dnia dzisiejszego.
Jest to świątynia drewniana, konstrukcji zębowej, orientowana, szalowana pionowo deskami. Bryła trójdzielna, z przedsionkiem na osi oraz z dwiema zakrystiami o osobnych zwieńczeniach. Dach kryty blachą. Wewnątrz zachował się ikonostas z I połowy XIX wieku, z ikonami z 1895 r. Część ikon po kradzieży zastąpiono kopiami. Na północnej ścianie babińca malowidło przedstawiające Chrystusa odwiedzającego łemkowską chyżę. Nad ikonostasem wymalowana panorama górska, prawdopodobnie bieszczadzka.
Cerkiew w Turzańsku została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO w 2013 r.
Zapraszam zaś!
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz