Pomiędzy Krosnem a Brzozowem, obecnie dwoma miastami powiatowymi w województwie podkarpackim, znajduje się mała wioska - Haczów.
Dla mnie osobiście Haczów był jednym z celów rowerowych wypraw w czasie wakacji. Pamiętam panoramę wsi, gdzie dwoma mocnymi punktami w centrum zawsze była ciemna bryła drewnianego koscioła, obok której stała dziwna, wręcz brzydka wieża nowego kościoła.
Pierwsza wzmianka o miejscowości pojawia się w przywileju lokacyjnym, wydanym przez Kazimierza Wielkiego dla kolonii Haczow, założonej na prawie magdeburskim. Nazwa pochodzi od imienia Hans (może imię zasadźcy) i słowa Hoff. Co po przetłumaczeniu dało by gospodarstwo Jana. Osadnicy to tzw. Głuchoniemcy - ludność pochodzenia niemieckiego, osadzona na terenach Karpat, która z biegiem czasu spolonizowała się, początkowo dodając do niemieckich słów polskie końcówki, wreszcie przechodząc na język polski z pozostałościami niektórych słów w gwarze.
Już w 1388 roku powstała w Haczowie parafia, ufundowana przez Władysława Jagiełłę. Z tego okresu pochodzi figurka Pieta, przechowywana obecnie w nowym kościele.
Drewniany kościół gotycki pochodzi z przełomu lat 50 i 60 XV wieku. W 1494 roku ozdobiono wnętrze polichromią, która zachowała się w większości do dziś. Podczas najazdu tatarskiego w 1624 roku kościół mocno ucierpiał, następnie został wyremontowany i dobudowano wówczas wieżę - dzwonnicę, dodano podcienia i wieżyczkę na sygnaturkę.
W latach 80. XVIII wieku wzniesiono kaplicę Matki Bożej, powiększono zakrystię, wykonano nowy strop, wstawiając drewniane słupy podtrzymujące zaskrzynienia, ufundowano nowe wyposażenie kościoła. W II połowie XIX wieku przemalowano wnętrze, wykonując eklektyczną polichromię. Przed II wojną rozpoczęto budowę nowego kościoła, ukończoną w 1944 r. Ze starej świątyni wyniesiono wówczas większość wyposażenia, przez co została opuszczona. Dopiero w latach 60 podjęto prace remontowe. Od 2003 roku kościół ten jest wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Kościół jest orientowany, składa się z wydłużonego prezbiterium z zakrystią od północy, oraz z szerszego korpusu nawowego, zbliżonego kształtem do kwadratu. Od północy do nawy przylega kaplica Matki Bożej. Od zachodu do nawy przylega wieża zbudowana na planie kwadratu. Prezbiterium i nawa kryte dachem jednokalenicowym, dwuspadowym, wykonanym z gontu. Na kalenicy dachu ośmioboczna wieżyczka na sygnaturkę zwieńczona cebulastym hełmem z latarnią.
Kościół otoczony jest podcieniami, tzw. sobotami - tam nocowali wierni, pochodzący z odległych części parafii, którzy przychodzili dzień wcześniej na niedzielną Mszę Świętą. Całość świątyni poszyta jest gontem.
Wewnątrz zachował się bardzo stary system mocowania więźby dachowej, więźbowo- zaskrzynieniowy. Zaskrzynienia, to uskokowe obniżenie bocznych części nawy, których głównym zadaniem było przykrycie więźby dachowej, kryjącej jedną połacią dachu węższego prezbiterium i szerszej nawy. Optycznie wygląda to jak skrzynia, podwieszona pod stropem. Widać je na poniższym zdjęciu:
Całość wnętrza dekorowana jest polichromią - najstarsze są zacheuszki, pochodzące z połowy XV wieku - oznaczają one miejsca namaszczenia ścian, podczas konsekracji kościoła. Na północnej stronie prezbiterium cykl Męki Pańskiej, na południowej sceny np. zabójstwa św. Stanisława, koronację Matki Bożej, Michała Archanioła itd. Na stropie prezbiterium i częściowo nawy polichromia z XIX wieku.
W nawie polichromia przedstawiająca sceny z życia świętych, z Genesis i innych.
W kościele eksponowana jest spora część dawnego wyposażenia, która wróciła z nowego kościoła. Ołtarze boczne pochodzą z XVIII wieku, podobnie jak ambona.
Do kaplicy bocznej wrócił ołtarz Chrystusa Miłosiernego, z końca XVII wieku, dzieło warsztatu krośnieńskiego.
W ołtarzu tym znajduje się kopia cudami słynącej Piety pochodzącej z 1388 r. - Matki Bożej trzymającej na rękach ciało Jezusa zdjęte z krzyża. Zgodnie z legendą, oryginalna figurka przyszła wodą przepływającej przez wieś Wisłoki (zapewne w czasie powodzi). Znaleziono ją przy kościele i umieszczono w nim, co mieszkańcom wsi przyniosło błogosławieństwo.
Na miejscu ołtarza głównego stoi figurka Matki Bożej z dzieciątkiem, datowana na około 1540 rok, będąca przykładem schyłkowej fazy gotyku.
Kościół w Haczowie jest największym gotyckim drewnianym kościołem w Europie i jednym z najstarszych kościołów konstrukcji zrębowej w Polsce.
W otoczeniu kościoła zachował się zabytkowy drewniany spichlerzyk plebański.
I w kategorii ciekawostek - w 2006 roku rozpoczęto wymianę gontu z dachu i ścian - koszt wymiany wyniósł 100 tysięcy euro - powierzchnia kryta gontem to 1,5 hektara.
Wtedy też kościół znalazł się na dwóch kolekcjonerskich monetach - 2 i 20 złoty, wydanych przez NBP.
Do poczytania :)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz